Şia kelimesi, Arapça “شيعة” (Şīʿa) kökünden gelir ve “taraftar, destekçi, takipçi” anlamına gelir. İslam tarihinde ise “Şîʿatü Ali” (Ali’nin taraftarları) ifadesinden türemiştir ve Hz. Ali’yi ve onun soyundan gelen imamları lider olarak kabul eden Müslümanları ifade eder. Bu mezhebin ülkemizde pek temsilcisi bulunmamaktadır. Genellikle İran ve Azerbaycan dolaylarında varlığını sürdürmektedir. Kendi hadis kitapları, alimleri ve kültürü bulunan zengin bir inanca sahiptir.
Şiilik, İslam’ın Hz. Muhammed’in vefatından sonra yaşanan liderlik tartışmalarıyla ortaya çıktı. Şiiler, Hz. Ali’nin ve onun soyundan gelenlerin Müslüman toplumu yönetmesi gerektiğine inanıyordu. Zamanla bu inanç, farklı mezheplere ve siyasi hareketlere dönüştü.
Şiilik, özellikle imamet inancına dayanır. Yani İslam dünyasının liderleri, Allah tarafından seçilmiş ve özel bir bilgiye sahip olmalıdır. Bu yüzden Şiiler, Hz. Ali ve onun soyundan gelen on iki imamı kutsal kabul eder. En çok bilinenlerden biri, Kerbela’da şehit edilen İmam Hüseyin’dir. Onun ölümü, Şiilikte adalet ve zulme karşı direnişin sembolü oldu.
Tarih boyunca Şiiliği benimseyen büyük devletler kuruldu. Safeviler, 16. yüzyılda İran’da Şiiliği resmi din haline getirdi ve bugün İran’ın hala Şii bir devlet olmasının temelini attı. Fatımiler Mısır’da güçlü bir Şii devleti kurarken, Buyid Hanedanı da İran ve Irak’ta Şiiliğin yayılmasına katkıda bulundu.
Bugün dünya çapında milyonlarca Şii Müslüman var ve en çok İran, Irak, Lübnan, Bahreyn ve Azerbaycan’da bulunuyorlar. Şiilik, sadece bir mezhep değil, aynı zamanda bir kültür ve kimlik haline gelmiş durumda.
Caferilik Nedir?
Caferilik, Şiiliğin en büyük koludur ve On İki İmam inancını benimser. Adını, altıncı imam olan İmam Cafer-i Sadık’tan alır. İmam Cafer-i Sadık, sadece Şiiler için değil, Sünni fıkıh mezheplerinin kurucuları için de önemli bir ilim adamıdır. Caferilik, İslam hukuku ve inanç sistemini büyük ölçüde etkilemiştir.
Bu mezhepte imamların masum olduğu ve Allah tarafından seçildiği kabul edilir. On İki İmam’ın sonuncusu olan Mehdi’nin hâlâ hayatta olduğu, ancak gaybete çekildiği ve zamanı geldiğinde adaleti sağlamak için geri döneceğine inanılır. Caferilik, ibadetlerde bazı farklı uygulamalara sahiptir. Örneğin, namazda ellerin açık bırakılması ve ezanda “Ali veliyullah“(yani Ali, Allahın yer yüzündeki yol göstericisidir) ifadesinin eklenmesi bunlardan bazılarıdır.
İmamet İnancı Nedir?
Şiilikte imamet, en temel inançlardan biridir. Şiiler, İslam’ın sadece siyasi değil, aynı zamanda dini bir lider tarafından yönetilmesi gerektiğine inanır. Bu liderlere imam denir ve onların doğrudan Hz. Muhammed’in soyundan gelmesi gerektiğine inanılır.
Birkaç özel başlık ile şu şekilde özetleyebiliriz:
- İmamların Seçimi: Şiilere göre imamlık, bir kişinin seçimle ya da zorla alabileceği bir makam değildir. Allah tarafından belirlenmiş ve özel bilgiye sahip kişilerdir.
- Günahsızlık: İmamlar, günahsız (ismet) kabul edilir. Yani hata yapmazlar, yanlış bir şey söylemezler ve hep doğruyu gösterirler.
- Yorumlama: Şiilere göre imamlar, Kur’an’ın en derin anlamlarını bilirler ve insanlara dini en doğru şekilde açıklarlar.
- Ruhani Liderlik: Sadece siyasi değil, aynı zamanda manevi liderlerdir. Onların sözleri, fiilleri ve öğretileri Müslümanlar için bağlayıcıdır.
- Son İmam: On İki İmam anlayışına göre, son imam olan Mehdi (12. İmam Muhammed el-Mehdi) Allah’ın takdiriyle gizlenmiştir ve kıyamete yakın bir zamanda geri dönerek adaleti sağlayacaktır.
İnanç Esasları Nelerdir?
Tevhid: Allah’ın bir ve tek olduğuna inanmak.
Adalet (Adl): Allah mutlak adildir, hiçbir zaman zulmetmez ve her şeyi hikmetle yapar.
Nübüvvet: Allah, peygamberler göndererek insanlara yol göstermiştir. Hz. Muhammed son peygamberdir. Bazı Şiiler Hz.Muhammedin damadı olan Halife Alinin de Peygamberliğini savunabilmektedir.
İmamet: Peygamberden sonra imamlar, Allah’ın belirlediği liderlerdir ve onlara itaat etmek farzdır.
Mead: Ahiret inancı, yani ölümden sonra diriliş, hesap günü ve cennet-cehennem inancı.
Bu temel esaslara ek olarak, Şiilikte bazı önemli dini uygulamalar da vardır:
Takiye: Zor durumda inancını gizlemeye izin veren bir prensiptir.
Kerbela ve Matem (Aşura Günü): Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesi, her yıl Aşura günü büyük matem törenleriyle anılır.
Muta Nikahı: Belirli bir süre için yapılan geçici nikah uygulamasıdır ki genelde günlük olur, amaç zina işlememektir. Hatta bir dönem sünnilerde de uygulanmıştır.
Şiilik, sadece bir mezhep değil, aynı zamanda güçlü bir sosyal, kültürel ve siyasi kimliğe sahiptir. İran başta olmak üzere birçok ülkede büyük bir nüfusa sahip olan Şiiler, tarih boyunca farklı siyasi ve dini hareketlerde aktif rol oynamışlardır.
Kapanış
Sonuç olarak, Şiilik, İslam’ın köklü mezheplerinden biri olarak tarih boyunca siyasi ve dini birçok gelişmeye yön vermiştir. İmamet inancı, adalet anlayışı ve Kerbela’da yaşanan olaylar, Şiiliğin temel taşlarını oluşturur. Safevilerden Fatımilere kadar birçok devlet, Şiiliği resmi mezhep olarak benimseyerek bu inancı yaymıştır.
Bugün milyonlarca Şii, bu inancı yaşamaya ve savunmaya devam ediyor. Şiilik, sadece bir mezhep değil, aynı zamanda bir kültür ve bir kimlik olarak anlaşılabilir.